دستگاه فرآوری زعفران ؛ از مزیت تا نیاز حیاتی؛ گره کور صنعت زعفران در تهران باز می شود؟

دستگاه فرآوری زعفران ؛ از مزیت تا نیاز حیاتی

مروری بر تلاش های 9 تیم برای ساخت یک دستگاه استراتژیک

بعد از 8 تلاش ناموفق در منطقه، قفل دستگاه فرآوری زعفران، در تهران باز می شود؟

ایجاد ماشین آلات برداشت و دستگاه فرآوری زعفران ، قبلا یک مزیت و امتیاز مثبت برای این صنعت به شمار می رفت اما اکنون تبدیل به یک نیاز حیاتی شده است. گل زعفران بسیار فسادپذیر است و باید در اسرع وقت برداشت و فراوری شود وگرنه به سرعت فاسد می شود. به همین خاطر نیاز به نیروی کار فراوان در دوره ای بسیار کم دارد. به رغم تلاش حدود 10 نفر یا تیم در 2 دهه گذشته، متاسفانه تاکنون هیچ گونه ماشین آلات کارامدی برای انجام فرآیندهای برداشت و فراوری ارائه نشده است. چنانچه جدول زیر نشان می دهد، چندین تلاش جدی از سوی افراد و شرکت های مختلف به نتیجه نرسیده است و اکنون همه نگاه ها و امیدها به دستگاهی فوق پیشرفته است که در دانشگاه صنعتی شریف در دست تکمیل است. مجری طرح گیاهان دارویی گفته است که این دستگاه به زودی تکمیل و ارائه می شود.

به گزارش دنیای زعفران، این روزها در افواه عمومی زعفران کاران بسیار بیشتر از قبل نیاز به ماشین آلات برداشت و فراوری زعفران احساس می شود. این موضوع در پیام های مردمی به رسانه های مختلف نیز مشهود است. مسئله اصلی هم این است که انبوه گل تولید شده در سال جاری، نیاز به ماشین آلات را دوچندان کرده است. نبود نیروی کار و نیاز گل زعفران به فرآوری سریع موجب شده است دستمزد گل پاک کنی (یا گل پرکنی یا همان فرآوری زعفران ) بسیار زیاد شده و از محدوده 10 هزار تومان در سال قبل به بیش از 20 هزار تومان برسد. در سوی دیگر، قیمت گل هم شدید افت کرده است.

در این شرایط بسیاری از تجار با خرید گل از مزارع با قیمت کم و توزیع ان در حاشیه شهرها (مخصوصا مشهد) درآمد قابل توجهی کسب میکنند، چرا که گل را به قیمت نازل میخرند و زعفران حاصله را با قیمت مناسب می فروشند(البته دستمزد کارگر گل پاک کن هم شدیدا رشد کرده اما در هر حال حاشیه سود منناسب است). اگرچه اقدام این تجار (جمع آوری زعفران از مناطق تولیدی  و توزیع در مناطقی که نیروی کار مازاد دارند) هم در این شرایط مفید است و اگر این ساز و کار نباشد حجم زیادی از گلها نابود می شود اما همزمان موجب انتقال بخش زیادی از منافع زعفران از کشاورز به تجار می شود که گاهی این انتقال غیرمنصفانه است و انگیزه کشاورز برای تولید  را به طور کلی از بین می برد.

امسال حتی در برخی برهه های زمانی، برخی از همین تجار گل هم خرید را متوقف کردند چرا که ساز و کار و ارتباطات و نیروی کار کافی برای توزیع گل بیشتر به صورت امانی را نداشتند و این موضوع ضربه بیشتری به قیمت گل و کشاورزان زد.  در این شرایط نیاز به ماشین آلات فرآوری بیش از پیش احساس می شود تا بار را از دوش کشاورزان بر دارد. می دانیم که گل زعفران بسیار فسادپذیر است و اگر سریعا فراوری نشود، قابل اسحصال نخواهد بود.

توصیه می کنیم در رابطه با مشکلات گل پاک کنی و نیاز به دستگاه فراوری زعفران این دو گزارش را هم بخوانید:

مطالبه گسترده کشاورزان و بخش خصوصی در خصوص دستگاه فرآوری زعفران ( گل پاک کن زعفران )

اشباع ایستگاه گل پاک کنی زعفران و سایر روش ها/ چشم انتظار روش های جدید

بهبود کیفیت با ماشین آلات

مزیت ایجاد ماشین آلات برای زعفران فقط در افزایش سرعت و پیشگیری از فساد گلها نیست بلکه باعث بهبد کیفیت و کاهش آلودگی های ان نیز می شود. در همین رابطه، میری نایب رئیس شورای ملی زعفران و فعال بخش خصوصی با بیان اینکه بیش از ۱۵ سال است که تولید دستگاه جداسازی کلاله زعفران را در کشور دنبال می کنیم، تصریح کرد: متاسفانه دولت ها به این مساله اهمیتی نمی دهند در صورتی که اگر چنین دستگاهی وجود داشته باشد علاوه بر افزایش سرعت برداشت و راندمان تولید، آلودگی محصول نیز کاهش می یابد.

تلاش های متعدد، نتایج متفاوت

نیاز مبرم به دستگاه فراوری زعفران باعث شده است که از مدتها پیش (حدود 20 سال قبل) تلاش های گسترده ای برای ایجاد این ماشین آلات انجام شده است اما به نتیجه نرسیده است. فارغ از برخی پروژه های دانشگاهی (مثل آنچه عباسی و همکارانش انجام داده اند) تلاش های زیاد دیگری برای تولید دستگاه فرآوری زعفران انجام شده است.

فهرستی از مقالات در خصوص مکانیزاسیون زعفران را اینجا بخوانید

جدول زیر فهرستی از این تلاش ها را نشان می دهد:

چاپاری تا اواخر دهه 80 تلاش کرد که دستگاهش را تکمیل و تجاری سازی کند اما نتوانست (جزئیات بیشتر درباره او، اینجا)

ابریشمی فر منابع بلاعوض و همچنین تسهیلات 280 میلیون تومای به این منظور دریافت کرده است (منبع: اینجا )

نجیب ا.. جهانشیری هم فردی است که بخش زیادی از عمرش را صرف ساخت دستگاه های برداشت و فرآوری زعفران کرده است اما اطلاعات دقیقی از دستگاه او در دست نیست. او گفته که فقط در حد حرف حمایتم کردند .

درباره سایر تلاش ها ااطلاعات زیادی در دست نیست. می توانید ویدئوی مربوطه را ببینید.

فیلم عملکرد دستگاه آقای ابریشمی

فیلم دستگاه آقای کیانوش انصاری

فیلم دستگاه فرآوری گل زعفران تیم آقای قوچانی و براتزاده و همکاران

قفل دستگاه در تهران باز می شود؟

اما آخرین تلاش که مدتی است در دانشگاه صنعتی شریف آغاز شده و متکی بر هوش مصنوعی است امیدهای زیادی ایجاد کرده است. این دستگاه از نظر ساز و کار با همه نمونه های پیشین تفاوت دارد و یک تیم حرفه ای نیز روی آن کار می کند. زینلی مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد کشاورزی اواخر مهرماه امسال گفته بود: دستگاه گل زعفران توسط دانشجویان دانشگاه شریف با ۷۰ تا ۸۰ درصد کارایی تولید شده که این دستگاه قادر به جداسازی کلاله های گل زعفران از یکدیگر است در صورتی که کارایی این دستگاه به ۹۰ درصد برسد به طور حتم امسال وارد مدار بهره برداری خواهد شد (اینجا). باید منتظر رونمایی از این دستگاه فوق پیشرفته ماند. شاید سال 99 یا 1400 چنین مشکلاتی ناشی از انبوه عرضه گل در فاصله زمانی کوتاه در صنعت زعفران نداشته باشیم.