قصه پرغصه کود؛ رانت، ناکارامدی و توزیع دردسر به جای یارانه بین کشاورزان!

به کودهای خارجی و وارداتی کاری نداریم. بحث بر سر کود اوره است (کود سفید اوره که در کیسه های بزرگ توسط پتروشیمی های داخلی تولید و در اختیار جهاد کشاورزی قرار میگیرد تا از طریق تعاونی های روستایی توزیع شود)

 این کود که باید به قیمت 40 تا 50 هزار تومان به کشاورزان برسد در بازار کمیاب شده اما عرضه آزاد آن به 3 تا 4 برابر قیمت (حدود 160 هزار تومان) فراوان است!  جالب است که کود موجود در بازار آزاد، آرم و برچسب شرکت حمایتی کشاورزی دارد. یعنی کودی است که پتروشیمی ها به جهاد کشاورزی داده اند!

البته برای اهالی روستا این پدیده عجیب نیست. سیستم توزیع کود یارانه ای بر اساس سهمیه (به نسبت میزان آب و زمین تحت تملک افراد و …) و از طریق شرکت های تعاونی است. حتی اگر سیستم توزیع و تعاونی درست کار کند و کود به دست دارندگان سهمیه برسد، آنها انگیزه جدی دارند که به جای صرف کود در کشاورزی، آن را در بازار بفروشند. مگر 300 درصد سود چیز کمی است؟ کدام فعالیت کشاورزی چنین سودی دارد؟ مخصوصا انکه برخی ملاکان هستند که از آب و زمین استفاده نمیکنند و آن را اجاره میدهند و سهمیه کود خود را هم فروخته و از همین طریق سودهای کلان کسب میکنند.

مشکل فقط انحراف در سهمیه بندی نیست

البته این نگاه خوش بینانه است که همه کود بر اساس سهمیه توزیع می شود. اما وقتی شما 300 درصد رانت توزیع میکنید، شک نکنید که در جریان توزیع هم بسیاری به فکر سواستفاده خواهند بود؛ از همان جهاد کشاورزی تا تعاونی ها و شرکت های توزیع.  اگر نبود که این همه کمبود چرا؟ پتروشیمی کود را به صورت کامل تخصیص داده است اما دست کشاورز چیزی نمی رسد.

تلویزیون گزاشی از مشکلات و دردسرهای کشاورزان در این خصوص پخش میکند. همه مشکل دارند از غرب تا شرق کشور. همه از مراجعه به مراکز تعاونی و دست خالی برگشتن می گویند؛ خبری از کود یارانه ای نیست بلکه فقط دردسر است.

کشاورززاده ها از بچگی خاطرات ایستادن در صف کود و حرف های تکراری مسئولان توزیع و شرکت تعاونی ها را به یاد دارند. آخر هم مجبور میشدیم کود را به قیمت آزاد از حاجاقای ملاک همسایه بخریم که انبار کودش چیزی کم از انبار تعاونی نداشت/ معلوم نیست کی قرار است این فرآیندهای سراسر زیان اصلاح شود؟

چرا عزمی برای اصلاح نیست؟

وقتی مشکل اینقدر شمول دارد و ریشه های بروز آن واضح است، چرا عزمی برای اصلاح نیست؟  پاسخ هم سخت نیست. نمیدانید که در برخی روستاها چه سر و دستی برای خدمت در تعاونی می شکنند! اتحادیه های شهرستانی و استانی که جای خود دارد. طبیعتا این زنجیره منفعت شکل گرفته مانع از اصلاح می شود. برخی نمایندگان عزیز در مجلس هم که به جای رفع این مشکلات نهادینه، مشغول بحث بر سرِ کیفیت زعفران لرستان و خراسان اند و مدرک آقای رئیس دیوان و توزیع قیر رایگان!(البته کارهای خوب زیادی هم میکنند اما در مقایسه با مشکلات کشور کم است و بعضا بر سر حاشیه است تا اصل)

مشکلاتی که از پی توزیع رانت می آیند

وقتی 300 درصد رانت توزیع میکنید شک نکنید که حواله سازی و احتکار و قاچاق و … به وفور رخ خواهد داد. حتی پیشنهاد حذف سیستم توزیع یارانه ای هم بیراه نیست. چرا که اگر سیستم توزیع یارانه ای حذف شود و رانتی در کار نباشد، با حذف احتکار و سواستفاده ها و انگیزه صادرات و قاچاق، قطعا قیمت بازار آزاد بسیار کاهش خواهد یافت. توضیح دیگر اینکه، سود 300 درصدی برای کسانی است که کود را از سیستم توزیع خارج و در بازار آزاد داخلی میفروشند اما اگر بتوانند دست به صادرات بزنند قطعا سود بیشتری خواهند داشت.  در این شرایط انتظار داریم که کمبود نشود؟

چاه ویل رانت 300 درصدی

شاید بگویید که چرا نظارت نمی شود؟ چرا به جای پیشنهاد نظارت دقیق تر، پیشنهاد حذف سیستم توزیع یارانه ای-رانتی را میدهید؟ پاسخ واضح است؛ وقتی 300 درصد رانت توزیع می شود، کدام سیستم نظارتی می تواند جلوی فساد را بگیرد. کافی است بخش کوچکی از این 300 درصد را رشوه بدهند.رانت 300 درصدی یک چاه ویل است که هر چه در آن بریزید پر نمی شود. یادمان هست همین دو سال قبل که گوشت با ارز 4200 تومانی را از شمال با هواپیما وارد میکردند و از جنوب در لنج ها قاچاق می شد! نمی شود گوشت را به دهان گربه سپرد و بعد دنبالش دوید!