توضیحات دو پؤوهشگرِ موسسه علوم و صنایع غذایی درباره دو دستاورد علمی در حوزه زعفران
اصالت سنجی زعفران و ایجاد ارزش افزوده از بنه
مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی با توجه به اهمیت استراتژیک محصول زعفران از اجرای طرح پژوهشی در خصوص اصالت سنجی زعفران با هوش مصنوعی و ایجاد ارزش افزوده از ضایعات بُنه زعفران خبر داد.
زعفران به عنوان یک گیاه دارویی با ارزش، یکی از قدیمی ترین و گرانترین ادویههای جهان است که از جایگاه ویژه ای در بین محصولات صنعتی و صادراتی ایران برخوردار است. قیمت بالای این محصول موجب شده تا به شیوههای مختلف توسط افراد سودجو مورد تقلب قرار گیرد.
تولید مثل این گیاه که فاقد بذر است، از طریق تکثیر ساقه زیر زمینی یا بُنه صورت میگیرد. از طرفی ایران تولید کننده و صادرکننده حدود ۹۰ درصد زعفران دنیا محسوب میشود و از آنجا که بنههای با وزن کمتر از ۶ گرم در سال اول توان گلدهی ندارند سالانه مقدار زیادی از بنههای ریز با وزن کم به صورت ضایعات از زنجیره ایجاد ارزش افزوده حذف میشوند. این موضوع برای کشور ما به عنوان بزرگترین تولید کننده زعفران جهان اهمیت ویژه ای دارد و باید برای ایجاد ارزش افزوده از آن اقدامات اساسی صورت گیرد.
به گزارش ایرنا از وزارت علوم، حال با توجه به اهمیت استراتژیک محصول زعفران برای کشور، مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی از طریق تعامل با تولید کنندگان و فعالان صنعت زعفران و شناخت نیازها و خلاءهای موجود، پژوهشهای کاربردی و در خور توجهی را در این زمینه انجام داده است.
تشخیص تقلبات زعفران با استفاده از هوش مصنوعی
عبدالله ملافیلابی عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی در این زمینه گفت: زعفران همواره مورد توجه افراد سودجو برای کسب منافع از تجارت پر رونق این محصول بوده است. این افراد به طور معمول برای کاهش هزینههای تولید با استفاده از مواد آلی و معدنی مختلف، دست به تقلب زده و زعفرانهای رنگ شده تقلبی و یا به صورت مخلوط با زعفران خالص با کیفیت و کمیت نامناسبی بسته بندی و به بازار عرضه کرده و سلامت مردم را نیز به خطر میاندازند.
زعفران تقلبی از چه موادی ساخته می شود؟
وی بیان کرد: زعفران معمولاً توسط افزودن مواد با منشأ گیاهی از جمله خامههایی که توسط چوب برزیلی، چوب صندل و با رنگهای مصنوعی (مثل تارترازین) رنگ شده اند، مورد تقلب قرار میگیرد.
ملافیلابی ادامه داد: افزودن اندامهای مواد گیاهی مشابه با زعفران چون زریر، گل کافشه (کاجیره یا گلرنگ)، کاسبرگ گل همیشه بهار، کاکل ذرت رنگ کرده، پرچمهای زرد بعضی گلها، زردچوبه، میخک، ریشه گندم رنگ زده، ریشه پیاز معمولی که با جوهر رنگ میشود، خاک سرخ و نیز رشتههای پخته شده گوشت گاو و مرغ و غیره از جمله تقلبات دیگر در این محصول به شمار میروند.
وی با بیان اینکه در زمینه شناسایی و تشخیص زعفرانهای اصیل از تقلبی پژوهشهای مختلفی صورت گرفته است ادامه داد: روش به کارگیری تکنیکهای هوش مصنوعی و یادگیری عمیق یکی از جدیدترین راهکارها در این زمینه محسوب میشود.
مجری این طرح پژوهشی افزود:سایر روشهای شناسایی شامل واکنشهای رنگی، بررسیهای میکروسکوپی، کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) و کروماتوگرافی مایع با کارآیی بالا (HPLC) میباشد که روش HPLC به عنوان مؤثرترین روش در این زمینه به شمار میرود.
هدف اصلی؛ شناسایی تقلبات رنگی زعفران
وی با اشاره به اینکه یکی از مهمترین تقلبات زعفران رنگ آمیزی خامه زعفران با رنگهای مصنوعی و طبیعی در طیفهای نارنجی و قرمز رنگ میباشد گفت: هدف اصلی ما از اجرای این طرح پژوهشی، شناسایی تقلبات رنگی در محصول زعفران ایرانی و اصالت سنجی آن با استفاده از روشهای کامپیوتری پردازش تصویر و هوش مصنوعی مبتنی بر یادگیری عمیق میباشد که به عنوان روش جدیدی با دقت بالای ۹۵ درصد برای تشخیص و شناسایی زعفران غیر اصیل رنگ شده پیشنهاد شده است.
مزایای تشخیص با هوش مصنوعی
وی گفت: اقدام مؤسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی برای مقابله با این تقلبات شامل استفاده از تکنیک هوش مصنوعی مبتنی بر یادگیری عمیق و پردازش دادههای تصویری است که از این طریق مشخصههای زعفران اصیل شناسایی شده و از زعفران تقلبی تمیز داده میشود. در استفاده از این تکنیک هیچ قسمتی از زعفران ضایع نمیشود، همچنین نیاز به تجهیزات خاص آزمایشگاهی نیز نبوده و به سرعت فرآیند شناسایی زعفران با دقت بالا انجام میگیرد.
ملافیلابی اظهار کرد: برای توسعه این طرح پژوهشی کاربردی در آینده نزدیک محققین این طرح در نظر دارند با طراحی سیستم هوشمند قابل نصب بر روی موبایل، امکان شناسایی زعفران اصیل از زعفران تقلبی را برای همگان میسر کنند.
فیضی دیگر عضو این موسسه نیز از اجرایی طرحی برای استخراج مواد موثره و استفاده از بنه های ریز زعفران – که برای کاشت مناسب نیستند- خبر داد. جزئیات بیشتر را اینجا بخوانید: