59 شرکت ایرانی فعال در بازار جهانی هیچگاه جایگاهی نداشته اند
روایت بازیگر بخش دولتی زعفران از رقابت مخرب تجار در بازار سنتی
معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس هیئت مدیره سازمان تعاون روستایی می گوید: با توجه به عدم یکپارچگی زنجیره (تولید، عرضه، فرآوری، صادرات) و صادرات فله‌ای، حدود 59 شرکت ایرانی فعال در حوزه زعفران هیچگاه نتوانسته‌اند جایگاه خود را در امر قیمت‌گذاری در بازار جهانی تثبیت کنند. شیرزاد همچنین گفت: بازار سنتی زعفران ایران یک بازار غیررقابتی اما رو به رشد با نوسانات زیاد قیمتی محسوب می شد که صنایع راهبری در آن وجود ندارد و در مقابل رقابت مخرب هم بین تجار فعال در آن مرسوم است.
از مهمترین تبعات رقابت منفی تجار و شرکت های صادراتی، افت پی در پی قیمت دلاری زعفران صادراتی است؛ موضوعی که به ضرر کشاورز و به نفع دلالان منطقه ای زعفران است. قیمت زعفران صادراتی از سال 90 تاکنون از 3 هزار به حدود هزار دلار کاهش یافته است. برای جزئیات بیشتر در این رابطه، این گزارش را بخوانید.
گفتنی است سازمان تعاون روستایی (زیرمجموعه جهاد کشاورزی) به عنوان متولی خرید تضمینی و همچنین نهاد هماهنگ کننده تعاونی های روستایی، در سال های اخیرف حضور فعالی در صنعت زعفران داشته است. خرید حدود 70 تن زعفران به صورت تضمینی و توافقی در سال 96، عرضه زعفران در بازار نقدی بورس و راه اندازی انبار بورسی توسط نهادهاای زیرمجوعه از جمله فعالیت های این سازمان و اتحادیه های تعاون روستایی در بازار طلای سرخ است.
رقابت مخرب بین تجار در بازار سنتی مرسوم است
حسین شیرزاد در گفتگو با تسنیم گفت: ساختار سازمانی بازار زعفران در ایران مبتنی بر خرده‌فروشی است؛ بنابراین از دیرباز عارضه‌هایی نظیر عدم شفافیت قیمت، پایین آمدن قیمت‌ها در زمان برداشت، حضور زعفران غیراستاندارد و غیربهداشتی با برند نامشخص، معاملات غیرشفاف، کشف قیمت غیرمنصفانه در این بازار وجود داشته است.
رییس هیات مدیره سازمان تعاون روستایی کشور ادامه داد: در این مسیر، ارزش‌افزوده معامله زعفران در بازار سنتی هم نصیب افراد و مجموعه هایی می شد که محصول را به صورت فله از کشاورزان خریداری می کردند. ضمن اینکه بازار سنتی زعفران ایران یک بازار غیررقابتی اما رو به رشد با نوسانات زیاد قیمتی محسوب می شد که صنایع راهبری در آن وجود ندارد و در مقابل رقابت مخرب هم بین تجار فعال در آن مرسوم است.
سهم کم مکانیزاسیون و تکنولوزی در برداشت و فرآوری زعفران
وی با اشاره به اینکه در گذشته توجه به مطالبات مشتری در این بازار، محلی از اعراب نداشته متذکر شد که تکنولوژی خشک‌کردن و فرآوری زعفران ابتدایی و توسعه نیافته است. از سویی در 95 درصد مناطق زیر کشت زعفران، برداشت این محصول به‌صورت دستی و غیرمکانیزه انجام می‌شود و بهره‌برداران خرد و تولیدکننده زعفران در ایران نیز با توجه به حضور لایه‌های متنوع واسطه‌ها تاکنون نتوانسته‌اند به‌درستی از مزایای فروش محصولات خود با قیمت منصفانه و عادلانه به‌ویژه در تعیین قیمت صادراتی زعفران بهره‌مند شوند؛ اما همه این مشکلات در شرایطی است که با ورود زعفران به بورس کالا شاهد تقویت زعفران کاران خرده‌پا و تأمین منافع آنان هستیم.
کمک بورس کالا به استاندارد ملی زعفران
وی با بیان اینکه حضور بورس کالا توانسته مشکلات و چالش های موجود در بازار سنتی را مرتفع سازد، گفت: ما نیاز به ثبت شرکت‌هایی در بازارهای هدف صادراتی و جا انداختن نوعی استاندارد ملی داریم که بورس کالا در حوزه استانداردسازی محصول اقدامات مثبتی انجام داده و با توسعه و رونق بخشیدن به معاملات قرارداد اختیار معامله زعفران می توانیم به کشاورزان کمک کنیم. چراکه در این قرارداد کشاورز می تواند در زمان معین (برداشت) حجم مشخصی از محصول زعفران را با قیمتی که تعیین شده، بفروشد. این اختیار می‌تواند استفاده شود یا نشود. همچنین می‌توان در بازار ثانویه آن در بورس کالا این حق را قبل زمان برداشت محصول نیز خریدوفروش کرد. به گفته شیرزاد، مدرن سازی بازار زعفران راه ناگزیر همه فعالینی است که دل در گروی توسعه و ارتقای این صنعت دارند.
59 شرکت فعال در زعفران بدون جایگاه در بازار جهانی
رئیس هیات مدیره سازمان تعاون روستایی کشور اظهار کرد: همواره عرضه و معامله زعفران ایرانی در بازارهای جهانی با عنایت به اینکه عمده صادرات ما به‌صورت زعفران رشته‌ای صورت می‌گیرد، با مشکلات زیادی روبرو بوده و با توجه به عدم یکپارچگی زنجیره (تولید، عرضه، فرآوری، صادرات) و صادرات فله‌ای، حدود 59 شرکت ایرانی فعال در حوزه زعفران هیچگاه نتوانسته‌اند جایگاه خود را در امر قیمت‌گذاری در بازار جهانی تثبیت کنند.
تلاش برای هماهنگی بازیگران صنعت زعفران
شیرزاد بیان کرد: اخیراً سازمان مرکزی تعاون روستایی سعی کرده تا با مداخله‌گری هدفمند، زنجیره ارزش زعفران شامل گروه‌های مختلف از جمله کشاورزان، خریداران گل زعفران، شرکت‌های فرآوری داخلی و خارجی، خریداران محصول، شبکه عمده‌فروشی داخلی و خارجی و مجموعه‌ای از تشکل‌ها شامل اتحادیه صادرکنندگان، فروشندگان، صادرکنندگان گیاهان دارویی را با یکدیگر همراه و هماهنگ سازد. به گفته شیرزاد، در کنار حلقه تولید، حلقه بازار و حلقه تبدیل، تکمیل و فرآوری زعفران، در کشور نیاز به ایجاد حلقه تحقیق و توسعه و آموزش مستمر نیز داریم.
تکمیل تدریجی ابزارهای معاملاتی زعفران
معاون وزیر جهاد کشاورزی تأکید کرد: از سال 96 بورس کالای ایران برای بهبود زنجیره ارزش، مدیریت بازار عرضه و تقاضای این محصول در کشور، در کنار عرضه فیزیکی، معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران و ابزارهای مالی از جمله قراردادهای آتی و آپشن را جهت پوشش ریسک زعفران کاران راه‌اندازی کرد تا به کمک این روش های معاملاتی و ابزارهای مالی، بتواند با افزایش عمق و تعداد بازیگران این بازار، زعفران را منطبق بر استانداردهای معتبر مورد پذیرش بازارهای جهانی عرضه کند.
فواید عرضه زعفران در تالار صادراتی بورس کالا
شیرزاد گفت: همچنین عرضه زعفران در تالار صادراتی بورس کالا می تواند ایران را به عنوان مرجع قیمتی زعفران در بازارهای جهانی معرفی کرده و به بازار داخلی عمق بیشتری دهد. به عبارت بهتر، عرضه زعفران در بورس می تواند در جهانی‌سازی زعفران با برند ایرانی موثر واقع شده و ما را به بازارهای جهانی پیوند دهد.
سیاست تعاون روستایی، افزایش تعداد انبارهای بورسی است
وی به عرضه زعفران در قالب گواهی سپرده کالایی نیز اشاره کرد و گفت: از سال 96 سیاست‌های بورس کالا بر این مبنا قرار گرفته که با افزایش کمی تعداد انبارهای نگهداری محصولات، کشاورزان خرده‌پا نیز بتوانند محصولات خود را در انبارها سپرده و زعفران را در بازار مبتنی بر رقابت بفروشند. در این راستا نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی نیز بر توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی و افزایش تعداد انبارهای پذیرش شده است.
فرآیند دریافت زعفران از کشاورزان در انبارهای بورسی
وی اذعان کرد: در این روش معاملاتی، کشاورز محصول را به انبار پذیرفته شده در بورس تحویل می‌دهد. پس از تحویل، اطلاعات کشاورز در سامانه اطلاعات ثبت و برای کشاورزان کد بورسی صادر می شود. در زمان تحویل محصول به انبار، ارزیابی کمی و کیفی محصول مطرح است که در این راستا، محصول به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا ارزیابی براساس برگ آنالیز و مشخصات تعیین‌شده برای زعفران استاندارد انجام شود. این مقام مسئول افزود: برگ آنالیز زعفران با همکاری بورس، شورای ملی، تعاون روستایی و سازمان استاندارد تهیه‌شده و این مشخصات با اجماع نظر همه این نهادها مورد پذیرش قرارگرفته که آنالیز تعریف‌شده در بورس با در نظر گرفتن استانداردها و اجماع نظر متخصصان این حوزه بوده است.
شیرزاد ادامه داد: در این رابطه، نمونه محصول کشاورز به آزمایشگاه مورد تایید بورس ارسال شده و در صورت تطابق با مشخصات، محصول ارایه شده، توسط انبار پذیرفته می‌شود. در نهایت، خریدار در زمان سررسید، محصول را با مشخصات تعریف‌شده دریافت خواهد کرد.
افزایش نقدشوندگی با توسعه معاملات گواهی سپرده
وی خاطرنشان کرد: بی‌تردید به کمک توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی زعفران، نقدشوندگی این محصول برای کشاورزان افزایش می‌یابد و کشاورزان می‌توانند با ارایه محصول خود به انبارهای بورس کالا و دریافت قبض انبار، از این قبض به‌عنوان پشتوانه تسهیلات بانکی موردنیازشان استفاده کرده و محصول خود را به فروش برسانند. شیرزاد اضافه کرد: در این راستا با افزایش کمی تعداد انبارهای نگهداری محصولات، کشاورزان خرده‌پا نیز می توانند محصولات خود را به انبارها سپرده و زعفران را در بازار مبتنی بر رقابت بفروشند. از این رو، نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی بیشتر گرایش به سمت توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی مبتنی بر پذیرش انبار است که در این خصوص دو انبار در تربت و مشهد در بورس کالا پذیرش شده است و امسال امکان پذیرش انبارهای بیشتر نیز وجود دارد.
