زعفران در سالی که گذشت؛ 97؛ نقطه عطف صنعت زعفران

  97؛ نقطه عطف صنعت زعفران

حمایت های بورس کالا، رشد حداقلی قیمت و تکثر نسبی بازیگران

تکرار تاریخ در 97؛ افت مجدد نرخ صادراتی زعفران و یاس کشاورزان

سال 1397 را می توان یک نقطه عطف در صنعت زعفران کشور – والبته جهان- دانست. بعد از راه اندازی قراردادهای گواهی سپرده در سال 96، زعفران در سال 97 شاهد راه اندازی انواع مشتقات مالی مثل معاملات آتی و اختیار معامله بود تا تنوع ابزارهای معاملاتی روی زعفران در کنار متوقف شدن معاملات آتی سکه، موجی از علاقه معامله گران به زعفران را در سراسر کشور ایجاد کند. موضوعی که با وجود حجم بسیار کم معاملات و ظرفیت انبارهای بورسی زعفران (نسبت به بازار سنتی) باعث ایجاد سطحی از تکثر در بازیگران این صنعت شد. با این حال قیمت زعفران با وجود رشد حدودا 3 برابری نرخ ارز، کمتر از 2 برابر رشد کرد ( آن هم نسبت به انتهای سال 96 که قیمت در حداقل مقدار چند سال اخیر بود).

دوم خرداد 97؛ این نقطه عطف، فقط یک آغاز بود

بعد از شروع معاملات آتی زعفران در خردادماه سال گذشته، برخی شتابزده درباره آثار بورسی شدن زعفران سخن گفتند. البته این اتفاق مثبت بود و هست و به واقع یک نقطه عطف است اما نباید درباره سرعت اتفاقات، دچار اغراق شد. بعدا معاملات اختیار نیز در اسفندماه 97 راه اندازی شد و اکنون در سال 98،  انتظار راه اندازی صندوق کالایی و همچنین معاملات بین المللی زعفران در بورس هستیم. این اتفاقات یک نقطه عطف است اما حداقل نیاز به 3 عامل برای تاثیرگذاری قابل لمس بر بازار دارد:

1. ایجاد شفافیت آماری، اطلاعاتی و خبری در حوزه زعفران جهت مبنا بخشیدن به معاملات و قابل پیش بینی شدن روندها؛ موضوعی که محقق شدنش، یک سد بزرگ به نام وزارت جهاد کشاورزی در پیش دارد! دنیای زعفران بارها درباره تاخیرها، خلاها و حتی اشتباهات آماری این نهاد گزارش داده است.
2. باید حجم معاملات در بورس و نسبت ظرفیت انبارهای بورسی به کل ظرفیت تولید زعفران رشد کند. هم اکنون این نسبت 10 به 400 است؛ یعنی حدود 2.5 درصد. با این نسبت اندک نمی توان انتظار ایجاد تحولی در نحوه تولید و فرآوری زعفران توسط کشاورزان داشت.
3. تکثر بازیگران؛ صنعت زعفران نیازمند تکثر قابل توجه بازیگران است. با وجود ورود برخی افراد و معامله گران حقیقی به معاملات اتی و گواهی سپرده زعفران، هنوز اشخاص حقوقی غیرزعفرانی، به صورت جدی، وارد این صنعت به عنوان گزینه سرماه گذاری نشده اند. تکثر بازیگران، باعث واقعی تر شدن روندها و ناتوانی برخی در نرخ سازی و جهت دهی به بازار خواهد شد.

شهریور داغ، پاییز سرد

معاملات آتی زعفران در بورس کالا به مرور رونق گرفت اما جهش های ارزی، باعث ثبت رکوردهای عجیب در مرخ زعفران نگین در بازار آتی شد. قیمت تا حدود 25 میلیون تومان هم بالا رفت. در بازار نقدی نیز در برخی مواقع نرخ به محدوده 20 میلیون تومان (برای نگین مرغوب) رسید تا جهش ارزی، یک شهریور داغ را برای زعفران ایجاد کند. البته با فروکش کردن تلاطمات ارزی از سویی و نزدیک شدن به فصل برداشت از سوی دیگر، به یکباره همه چیز معکوس شد و قیمت ها به شدت افت کرد. تا جایی که سازمان تعاون روستایی، مجبور به مداخله شد.

ناامیدی و اعتراض کشاورزان به تغییرات ناموزون نرخ ها

در سال 97 و از همان آغازین روزهای جهش ارزی، زمزمه هایی مبنی بر افت شدید نرخ صادراتی زعفران به گوش می رسید. موضوعی که بعدا تایید هم شد و نهایتا نرخ پایه گمرکی زعفران به ازای هر کیلو از حدود 1500 دلار به 1070 دلار کاهش یافت. همین موضوع باعث شد تا روند رشد قیمت ها متناسب با جهش نرخ ارز متوقف شده و زعفران (پوشال) در محدوده کمتر از دو برابری سال گذشته آرام بگیرد. این موضوع، از دو جهت باعث فشار بر کشاورزان و همچنین ایجاد موجی از ناامیدی و اعتراض بین انان شد:

1. نرخ خرید بسیاری از مواد اولیه (کود و سموم)، دستمزد فرآوری و برداشت و … به شدت رشد کرده است و احتمالا در سال جاری نیز رشد خواهد کرد. با توجه به اینکه رشد نرخ مواد اولیه حدودا تا 3 برابر می رسد و دستمزد ها امسال مجددا رشد خواهد کرد، ثبات قیمت ها، به کشاورزان ضربه خواهد زد.
2. قیمت برخی دیگر از محصولات صادراتی کشاوزی مثل کشمش، پسته و حتی برخی محصولات غیرصادراتی مثل صیفی جات 3 تا 4 برابر رشد کرده است. با توجه به جانشین بودن محصولات و در صورت ثبات قیمت زعفران، احتمال جانشینی کشت وجود دارد. چرا که کشاورزان هزینه فرصت کشت زعفران را بالا ارزیابی می کنند.

تعاون روستایی، از نرخ های منصفانه حمایت می کنیم

روند نزولی قیمت ها و اجحاف به کشاورزان باعث شد، در سال 97 هم تعاون روستایی مجبور به مداخله شود. نیمه اذرماه بود که مدیرعامل سازمانن تعاون روستایی، بعد از چند مرتبه اعلام، رسما از مداخله این نهاد و حمایت از نرخ های حدودا 8 تا 12 میلیون تومان خبر داد. موضوعی که روند بازار را معکوس کرد و به استقبال زمستان برد. در زمستان نگین عمدتا ثابت بود اما پوشال در آخرین ماه یعنی اسفند، روند صعودی گرفت.

جدایی نگین از پوشال

یک اتفاق قابل توجه دیگر در بازار سال 97، فاصله گرفتن غیرمنطقی قیمت زعفران نگین از پوشال بود. در برخی مقاطع نسبت قیمت نگین به پوشال تا 1.9 برابر نیز رشد کرد و البته بعد از افت در محدوده 1.5 قرار گرفت. با این حال باز هم این نسبت غیرمنطقی بود و پیش بینی افت نسبت قیمت (با رشد پوشال و ثبات نگین) محتمل بود. دنیای زعفران در دو گزارش نسبت به این موضوع متذکر شد و نهایتا همین اتفاق هم افتاد و در پایان سال نسبت نگین به پوشال به 1.35 رسید. به نظر می رسد این روند در سال 98 نیز ادامه یابد تا نسبت قیمت به محدوده 1.25 تا 1.3 برسد.

چشم انداز 98؛ معقول شد روند ها و ثبات نسبی بازار

با پشت سر گذاشتن سال پرتلاطم 97، به نظر می رسد در سال جاری، باید شاهد یک تعادل پایدار و ایجاد روندهای منطقی در بازار باشیم. فعلا نشانه ای از فعالیت عوامل جهش زا (نرخ ارز، نرخ صادراتی، نرخ خرید تضمینی و …) وجود ندارد و صرفا باید به دنبال روندهای فصلی و تکنیکی برای سامان دهی به معاملات در بازارهای مختلف بود. البته احتمال تغییر در وضعیت متغیرهای بنیادین (خرید تضمینی، هزینه تمام شده تولید، کاهش تولید و …) صفر نیست و نیاز به ارزیابی دارد. در این رابطه اخبار و تحلیل ها، مخصوصا تحلیل ها و جداول پیش نگر دنیای زعفران را پیگیری کنید.

جواد غیاثی / دنیای زعفران