همه چیز درباره زعفران ؛ از نیازهای محیطی تا نحوه نگهداری و بسته بندی طلای سرخ
تاثیر بارندگی بهاره و یخبندان پاییزه بر زعفران
درباره زعفران موضوعات دمایی بسیار مهم است. زعفران میتواند دماهای محیطی پایین ۱۵- تا۲۰- درجه سانتیگراد در زمستان و ۳۵-۴۰ درجه سانتیگراد در تابستان را تحمل کند. البته به این معنی نیست که زعفران به این دماها غیرحساس است. یخ زدگی و بارندگی در زمان گلدهی بسیار مضر است و میتواند خسارت زیادی را به عملکرد گیاه وارد کند. خاکهای مرطوب و غرقابی(مثل کشت برنج) مناسب کشت زعفران نیست، زیرا پیاز زعفران در چنین خاک هایی به سرعت دچار پوسیدگی میشود.
درباره زعفران
به گزارش ایرنا، یک کارشناس ارشد کشاورزی اکولوژیک در یادداشتی نوشت: شاید برای اکثر ما باورش سخت باشد که ارزش اقتصادی بعضی گیاهان دارویی اگر از فلزات گرانبها بیشتر نباشد کمتر هم نیست. گیاه زعفران با نام علمی Crocus Sativus.L از آن جمله گیاهان دارویی است که سابقه آن به بیش از ۲۵۰۰ سال قبل برمی گردد. گفته میشود که این گیاه ظاهرا بومی یونان و مناطق مدیترانهای است ولی بسیاری از پژوهشگران معتقدند که خاستگاه زعفران به عنوان با ارزشترین ادویه جهان به دامنههای کوههای زاگرس و به ویژه ناحیه الوند در ایران تعلق دارد. ایرانیان باستان از قدیم الایام کشت و پرورش آن را رونق بخشیدهاند و حتی بعضی موطن اصلی آن را ایالت قدیم ماد در ایران میدانند. جنس زعفران دارای گونههای متعددی بوده و برای آن حدود ۸۰ گونه ذکر شده است. در ایران بیش از ۱۰ گونه که نزدیک به زعفران زراعی است، گزارش شده است.
انواع زعفران
بسته به زمان گلدهی گونههای مختلف زعفران به سه دسته تقسیم میشوند: ۱-زعفران زراعی( زعفران موجود در بازار)، وحشی، خزر، گیلان، زاگرس، گل بلند، جوقاسم و زیبا که زمان گلدهی آنها فصل پاییز است. ۲- دو گله، آریوس و آلمه که در فصل بهار گل میدهند ۳-زعفران بنفش و کورکوری که گلدهی آنها در فصل زمستان شروع میشود.
نیازهای محیطی کشت گیاه زعفران
زعفران در اقلیم های مختلف با شرایط متغیر از نظر ارتفاع، تغییرات درجه حرارت و رطوبت هوا کشت وکار می شود. کشت زعفران را می توان در ارتفاع ۲۰۰۰ متری از سطح دریا یافت. دماهای پایین و کاهش شدت و مدت زمان تابش نور در زمستان موجب کم شدن ظرفیت رشد گیاه شده و از این رو موجب کاهش میزان رشد این گیاه میشود. ولی مزیت بزرگ زعفران این است که این گیاه میتواند در مناطق خشک یا نیمه خشک که در تابستان کمبود آب وجود دارد، کشت شود. پس در نهایت زعفران گیاهی گرمسیری است و در نقاطی که آب وهوای معتدل، تابستانهای گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم است به خوبی رشد میکند. گیاه نیاز آبی کمی بین ۷۰۰-۶۰۰ میلی متر در یک فصل رشد دارد که این نیاز کم با دما رابطه دارد. زعفران میتواند دماهای محیطی پایین ۱۵- تا۲۰- درجه سانتیگراد در زمستان و ۳۵-۴۰ درجه سانتیگراد در تابستان را تحمل کند. البته به این معنی نیست که زعفران به این دماها غیرحساس است. طول مدت روشنایی روز نتایج قابل توجهی در گلدهی زعفران دارد. مناسب ترین طول مدت روشنایی برای این گیاه ۱۱ ساعت است.
تاثیر بارندگی های بهاره در تکثیر پیاز
بارندگیهای بهاره تاثیر قابل ملاحظهای در تکثیر پیازهای جدید دارد، در حالی که بارندگی نوبت دوم در پایان تابستان یا شروع فصل پاییز به ایجاد گل که سبب عملکرد خوب گیاه میشود، کمک میکند. یخ زدگی و بارندگی در زمان گلدهی بسیار مضر است و میتواند خسارت زیادی را به عملکرد گیاه وارد کند. خاکهای مرطوب و غرقابی(مثل کشت برنج) مناسب کشت زعفران نیست، زیرا پیاز زعفران در چنین خاک هایی به سرعت دچار پوسیدگی میشود.
برداشت و عملکرد گیاه زعفران
برداشت محصول زعفران شامل چیدن گلها و جدا کردن کلاله(قسمت قرمز رنگ خوراکی) از سایر قسمت های گل است. زمان برداشت محصول زعفران از اواخر مهرماه تا اواخر آذرماه نسبت به موقعیت اقلیمی نقاط زعفرانخیز متغیر است. گلهای زعفران معمولا از اواخر مهرماه ظاهر شده و به تدریج برتعداد آنها افزوده میشود. عمر متوسط گلها درصورتی که چیده نشوند ۳ روز است. معمولا دوره گل دادن گیاه زعفران درحدود ۱۵ تا ۲۰ روز و دوره برداشت گل ها ۱۰ تا ۱۵ روز است. برداشت گل زعفران فقط با دست انجام می گیرد و به تازگی ماشین برداشت مکانیزه آن هم در داخل و هم در اسپانیا طراحی وتولید شده است. بهترین موقع برداشت گل به منظور حفظ مرغوبیت و عطر و رنگ زعفران صبح خیلی زود و قبل از باز شدن غنچهها است. لذا برداشت گل به حالت غنچه به جای حالت های نیمه باز و کاملا باز میتواند یک روش مفید در جهت کاهش بار میکروبی اولیه زعفران در نظر گرفته شود.
جایگاه اقتصادی زعفران
زعفران به عنوان با ارزشترین ادویه جهان و گرانترین محصول کشاورزی جایگاه خاصی در بین محصولات صادراتی دارد. در حال حاضر ایران بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده زعفران در جهان است. هر چند درگذشته این ادویه با ارزش در کل ایران کشت میشده است، ولی در حال حاضر قسمت اعظم زعفران کشور در استان خراسان در (شهرستان های تربت حیدریه، قاین و … تا بیرجند وطبس) تولید میشود و در استانهای دیگر میزان تولید کمتر است. علاوه بر کشور ایران از کشورهای اصلی تولیدکننده زعفران هندوستان، یونان، آذربایجان، اسپانیا، مراکش و ایتالیا را می توان نام برد. در یک زمین کشت زعفران در اوج بازدهی زمین که سال پنجم کشت است، حدود یک تن گل در هر هکتار برداشت میشود که از این مقدار تنها حدود سیزده کیلوگرم زعفران خشک قابل تهیه میشود.
نویسنده: احمد سلطانی | کارشناس ارشد کشاورزی اکولوژیک
درباره زعفران و کشت آن اینجا بیشتر بخوانید؛ راهنمای جامع کشت زعفران؛ از نکات کشاورزی تا بازدهی اقتصادی
بیشتر بخوانید : نحوه تشخیص زعفران از نمونه تلقبی و عوامل موثر بر نگهداری صحیح زعفران