قیمت زعفران در بورس دستکاری می شود؟/ مشکل زعفران بورسی، یک انبار و یک شرکت نیست

بررسی برخی ادعاها درباره دستکاری قیمت زعفران در بورس و انتقادات از انبار طلای سرخ و شرکت بورس کالا

قیمت زعفران در بورس دستکاری می شود؟

نوسان­های تکراری و بعضا عجیب قیمت زعفران در بورس، انتقادات بسیاری را برانگیخته است. طی یک هفته گذشته، بسیاری از مخاطبان دنیای زعفران این موضوع را به ما یاداوری کرده و خواستار صحت­سنجی آن شده اند. همزمان، یادداشت و گزارش هایی علیه بازیگران نماد طلای سرخ و یا در دفاع از ان منتشر شده است که موضوع را داغ کرده است. اما ماجرا چیست؟

حجم بالای معاملات خوب است نه بد!

واقعیت این است که هم اکنون، انبار طلای سرخ متعلق به شرکت طلای سرخ گلشید ایرانیان (زعفران مصطفوی) با ظرفیت 16 تن (نگین)، یکی بزرگترین انبارهای زعفران کشور است. ویژگی دیگر این نماد ان است که در هر دو شهر مشهد و تربت حیدریه انبار دارد. نهایتا اینکه انبارهای نماد طلای سرخ، جزو معدود انبارهایی است که زعفران قابل توجهی پذیرش کرده و پر است! هم اکنون (هفته دوم فروردین 99) 83 درصد انبار زرین، 80 درصد انبار سحرخیز، 78 درصد انبار نوین و 90 درصد انبار بیرجند خالی است. این در حالی است که انبار طلای سرخ حدود 70 درصد موجودی دارد و 11 تن زعفران را پذیرش کرده است.

نتیجه منطقی این شرایط آن است که حجم معاملات در این نماد افزایش می یابد. لذا حجم بالای معاملات در انبار طلای سرخ نتیجه تعداد بالای بازیگران این نماد است و اتفاقا یک رویداد مثبت است. هر چه حجم معاملات و تعداد بازیگران بیشتر باشد، بازار عمیق تر و دستکاری قیمت سخت تر و پرهزینه تر می شود.

قیمت ها دستکاری می شود؟

اگرچه دلایل ذکرشده در برخی مقالات مبنی بر دستکاری قیمت ها در بورس با حجم بالای معاملات و عرضه زیاد، صحیح نیست اما نمی توان برخی رفتارهای عجیب در بورس که شائبه قیمت سازی دارد را نادیده گرفت. مثلا در حالیکه هم اکنون قیمت زعفران نگین بین 8.4 تا 9.1 میلیون تومان است، قیمت زعفران پوشال بورسی در اکثر نمادها به محدوده 8 میلیون تومان رسیده است. این در حالی است که فاصله قیمتی زعفران پوشال و نگین معمولی در بازار بسیار بیشتر است.

یا اینکه در برخی از نمادهای نگین صف های خرید کم حجم شکل می گیرد. در حالیکه بقیه بازار نزولی است. فرض کنید هم اکنون قیمت نگین عرفی در بازار در محدوده 8 میلیون تومان قرار دارد و قیمت نگین برخی نمادهای دیگر بورسی بین 8.5 تا 9 میلیون تومان است اما یک نماد خاص در بالای 9 میلیون تومان صف خرید است، چرا؟ واقعیت این است که این نمادها حجم معاملات کمی دارند و احتمال قیمت سازی در انها زیاد است.

نکته مهم و اساسی آن است که هرچه بازارها عمیق تر، حجم معاملات بیشتر و تعداد بازیگران بیشتر باشد، امکان قیمتسازی و جهت دادن به بازار کمتر خواهد بود. راه حل نهایی هم ان است که بسترها برای ورود بیشتر افراد به بورس فراهم شود تا معاملات عمق بگیرد. وقتی حجم معاملات در نمادی 10 کیلوگرم است با 80 میلیون تومان می توان به بازار جهت داد اما وقتی حجم معاملات 100 کیلوگرم است نیاز به 800 میلیون تومان سرمایه است تا قیمت ها دستکاری شود. ریسک ناتوانی در قیمتسازی هم به مراتب بیشتر است.

نکته نهایی اینکه، بازار آتی هم بر نوسانات قیمت بسیار موثر است و نمی توان همه چیز را از مسیر بازار گواهی سپرده تحلیل کرد. گاهی اوقات فشارهای فروش عجیبی در بازار آتی شکل میگیرد که هیچ کس نمی تواند درباره علت ان توضیح دهد. این رفتار، اگر دستکاری قیمت ها نباشد، رفتار هیجانی مضر و مخرب است.

کیفیت زعفران انبارهای مختلف، متفاوت است؟

مسئله دیگری که همواره مطرح است اینکه تفاوت قیمت انبارهای مختلف ناشی از تفاوت کیفیت است یا قیمت سازی؟

واقعیت این است که همه انبارها طبق یک استاندارد اقدام به پذیرش زعفران میکنند. اما اینکه سختگیری کمتر یا بیشتری در برخی انبارها داریم یا نه؟ روشن نیست. گزارش های متعددی از اظهارات افرادی که اقدام به تحویل گرفتن زعفران از انبارهای بورسی کرده اند به گوش می رسد که درباره این تفاوت ها می گویند.

اما هرگز کار آماری و دقیقی انجام نشده است. شایسته است سازمان بورس و ناظران استاندارد که مدعی سرکشی و نمونه گیری از انبارها هستند، نتایج مربوطه را منتشر کنند تا حرف و حدیث ها پایان یابد. علاوه بر آن طی یک فرآیند اماری دقیق، محصولات انبارهای مختلف را به بازار نقدی عرضه کرده و نرخی که بازار روی محصولات میگذارد هم روشن شده و گزارش شود.

مشکل اصلی کجاست؟ یقیه یه انبار یا بورس کالا را نگیریم!

مشکل اصلی بورس زعفران را نباید در یک نماد یا یک انبار جستجو کرد. حتی نباید بورس کالا را مقصر دانست. بورس به عنوان یک ابزار مدرن معاملاتی، یک اتفاق مثبت و بزرگ است اما بسیاری از زیرساخت های آن فراهم نیست. مثلا وقتی گمرک برای مدت طولانی آمار ارائه نمی دهد یا اینکه وزارت جهاد کشاورزی با تاخیر 15 ماهه اطلاعات تولید را منتشر میکند، نباید انتظار شفافیت و عقلانیت در معاملات را داشت. معاملات وقتی عقلانی است  که بر پایه امار و اطلاعات و گمانه های منطقی باشد و نه بر اساس شنیده ها و شایعات و توهمات.

به عنوان مثال دیگر، شورای ملی زعفران به عنوان بازیگر مهم بخش خصوصی زعفران، هیچ اقدامی در جهت شفافیت قیمت های صادراتی نکرده است. این شورا کارش انتقاد و چانه زنی به نفع منابع تجار است و گاهی هم به انتقاد از بورس برمیخیزد. البته بورس کالا هم تلاشی برای ایجاد این زیرساخت ها نکرده است اما در شرایطی که نهادهای دولتی و خصوصی، هیچ سنخیتی با بورس و زیرساخت های ان ندارند، نباید بورس کالا یا شرکت های دارای انبار را مقصر اول دانست. اتفاقا باید ضمن تشکر و حمایت از بورس کالا و شرکت های بورسی، ایراداتشان را هم گفت. اما ضروری است که چشم از مشکل اصلی بازنداشت.