زعفران گیاهی به قدمت تاریخ ؛ از مادها تا ایران امروز !

منابع تاریخی در خصوص زعفران چه می گویند؟ / با تاریخچه زعفران آشنا شوید

زعفران گیاهی زیبا،معطر و دارای عطری سحرانگیز است و همین خواص ، توجهات فراوانی را به صورت تاریخی بدان جلب کرده است. تا آنجا که تاریخچه ی زعفران همواره محل رجوع علاقمندان بوده است.این گیاه که همزمان دارای ویژگی های طبی و خوراکی است، از دوران باستان در ایران کشت می شده است؛ بگونه ای که برخی ایالت قدیم ماد در ایران را سرمنشا آن دانسته اند.این گیاه همواره در زمره ی کالاهای صادراتی ایران به شمار می رفته است.اسناد تاریخی اثبات می کند که این گیاه در دوران پارت ها به روم باستان صادر می شده است. در زبان فارسی و در کتب پیشینیان از زعفران با نام های مختلفی همچون «زعفران» ، «کیسر» و «رفون» یاد شده است.در زبان عربی «کزوکو» نام برده می شود ، فرانسویان آنرا «سافران» [safran ] می نامند و در زبان انگلیسی به آن «سافرون» [saffron ] یا «کروکوس» [crocus] می گویند.زعفران از منظر گیاهشناسی از خانواده ی زنبق و نام علمی آن کروکوس ساتیووس ال می باشد.

در ایران باستان از زعفران در مجالس شادی نیز استفاده می شده است و رسم زعفران پاشی مرسوم بوده است.نکته جال آنست که، همانند روزگار حاضر ، در ایران باستان نیز از زعفران به عنوان هدیه در ردیف فلزات گرانبهایی مانند طلا و جواهرات استفاده می شده است ؛ موضوعی که به روشنی حاکی از اهمیت این گیاه در جامعه ی ایرانی است.

در عصر هخامنشیان زعفران کارکردهای دیگری نیز داشت ؛ با استفاده ی از زعفران معجونی خاص برای بزرگان می ساختند،در تهیه ی نان از آن استفاده می کردند و زنان اصیل ایرانی با استفاده ی از آن به آرایش خود می پرداختند. در این دوران کماکان زعفران در زمره ی اقلام صادراتی ایران به شمار می رفت.در عصر پادشاهان ساسانیان ، از زعفران برای رنگ کردن پارچه، ابریشم و الیاف فرش استفاده می شده است. در همین عصر در تهیه ی کاغذهای رنگی نیز از زعفران بهره گرفته می شده است.

در دوران باستان زعفران به عنوان گیاهی مقدس محسوب می شد و در مراسم مذهبی بکار گرفته  و در راه خدا نثار می شد.تا پیش از کشف خواص درمانی و خوراکی زعفران ، با محلول آن کتب مقدس و ارزشمند را مکتوب می کردند.در خصوص نام گداری زعفران نیز روایت های مختلفی مطرح می باشد.برخی از پژوهشگران معتقدند که ، در زمان فتح ایران توسط اعراب ، ایرانیان به زعفران لارکیماس می گفته اند اما با گسترش فرهنگ عربی در زبان فارسی واژه ی لارکیماس به الزعفران تبدیل گشت و سپس به شکل امروزین آن ، یعنی زعفران ، تغییر یافت.

جالب است که ، اندیشمند نامدار ایرانی ، زکریای رازی، از کشت زعفران در منطقه ی رود زاپار ،که منطقه ای کوهستانی و در اطراف همدان است، مفصل سخن گفته است اما در روزگار معاصر خبری از کاشت زعفران در اطراف همدان نیست. واسه نسخه انگلیسی این اصلاح شود. علاوه بر این، جهانگردان اروپایی نیز در آثار خود در خصوص مشاهدات شان از ایران از کاشت فراوان این محصول در ایران سخن گفته اند. به عنوان مثال ، دوپره در کتاب خویش از کشت این محصول در مسیر شیراز به بندرعباس سخن گفته است در حالیکه امروزه در این مناطق زعفران کشت نمی شود. این موضوع گویای آنست که مناطق جغرافیایی کاشت زعفران در ایران در گذر زمان شاهد تغییرات قابل تاملی بوده است. البته مناطقی را نیز می توان یافت که در آثار تاریخی به عنوان منطقه ای زعفران خیز مشهور بوده است و اکنون نیز کماکان کشت زعفران در آنجا بسیار گسترده است.قاین نمونه ی آشکار این موضوع است.

زعفران به صورت تاریخی در مناطق غربی آسیا کشت می شده است ولی امروزه با گسترش علوم و فنون مختلف کشت آن در سایر مناطق دنیا از قبیل یونان و اسپانیا نیز انجام می شود ولی کماکان غرب آسیا ،  به طور ویژه کشور پهناور و زیبای ایران ، بیش از 90 درصد زعفران دنیا را تولید می کند. زعفران اساسا از نباتات بومی مشرق زمین است و به همین جهت در فرنگ نیز به نام زعفران شرقی معروف می باشد.در گذشته آسیای صغیر از مراکز عمده ی کاشت زعفران بوده است. در همین منطقه شهری به نام کروکوس نیز وجود داشته است ؛ نامی که احتمالا به سبب کشت فراوان زعفران در آن به این نام شهرت یافته است. نام گذاری زعفران به کروکوس ساتیووس در غرب نیز احتمالا منشا یونانی داشته است.زعفران به زبان یونانی کروکوس خوانده میشود و کروکوس نیز از منظر زبا ن شناسان به معنای نخ ها می باشد( شباهت میان نخ و مادگی زعفران) و ساتیووس نیز به معنای کشت شونده است ؛ نخ های کشت شونده !

در مصر باستان نیز زعفران کشت می شده است.اعراب نیز در فلسطین امروزی به کشت زعفران مشغول بوده اند.تجارت زعفران نیز از دوران باستان تجارت پرسودی تلقی می شده است. در برخی از منابع تاریخی از انحصار فینیقی ها بر تجارت زعفران سخن گفته شده است. با اینحال ، در قرون هفدهم و هجدهم میلادی بود که زعفران در بین عموم مردم شناخته شد و تا پیش از آن، این گیاه ارزشمند عمدتا در سیطره ی طبقات ممتاز بود. در برخی از منابع تاریخی گفته شده است که ، « اکسیر طول عمر» به عنوان داروی مورد علاقه ی پیشینیان با استفاده از گیاه زعفران تولید می شد و در اختیار بزرگان قرار می گرفت. زعفران ، اگرچه گیاهی شرقی است ، اکنون در اسپانیا نیز کشت آن رایج است. در خصوص اینکه زعفران چگونه از شرق به اسپانیا راه یافت، روایت های مختلفی وجود دارد.به نظر می رسد ، در سال 960 میلادی زعفران توسط اعراب از آسیای صغیر به اسپانیا برده شد و کشت شد.گفته می شود در جنگ های صلیبی ، جنگجویان زعفران را در تمام اروپا پراکندند  و کاشتند، هرچند امروزه به دلایل مختلف کشت آن در اروپا با استقبال مواجه نمی شود. امروزه اما بیش از 95 درصد زعفران دنیا در ایران کاشت می شود و از آنجا به سرتاسر دنیا صادر می شود.

قبلی «
بعدی »

دیدگاهتان را بنویسید

یادداشت ها

بخش آموزشی دنیای زعفران

ارتباط با ما

قیمت روز زعفران زعفران در بورس

بنر قیمت روز زعفران – بازار نقدی

گزارش روزانه بازار زیره و زعفران و پسته در بورس

با ما در شبکه های اجتماعی همراه باشید

دریافت کد بورسی

درباره ما

مزیت های خرید اشتراک +راهنما