آشنایی با “فرآیند تحویل” در معاملات آتی، آربیتراژ و کسب سود از آن

ایفای تعهد خرید یا فروش آتی با گواهی سپرده، بدون مراجعه به انبار قابل انجام است

آشنایی با “فرآیند تحویل” در معاملات آتی

آربیتراژ بین بازارهای آتی و گواهی سپرده چگونه انجام می شود؟

در این مطلب آموزشی پاسخ دو سوال را روشن کردیم؛ 1- وقتی یک قرارداد اتی سررسید می شود، افراد چگونه تعهدات خرید یا فروش خود را ایفا می کنند؟ آیا لازم است به صورت فیزیکی زعفران تحویل بدهند یا تحویل بگیرند؟ 2- آربیتراژگیری بین دو بازار چگونه انجام می شود؟

اول؛آتی و فرآیند تحویل

به گزارش دنیای زعفران، می دانیم که در معاملات آتی، تعهد خرید و فروش انجام می شود و افرادی که تا سررسید قرارداد تعهد خود را با یک معامله معکوس (بستن موقعیت خرید با معامله فروش و بالعکس) نبندند باید به آن عمل کند. مثلا قرارداد آتی نگین بهمن 16 بهمن ماه سررسید می شود. کسانی که موقعیت خرید گرفته اند در صورتیکه تا پایان این روز موقعیت خود را نبندند باید مبلغ خرید را به طور کامل واریز و زعفران تحویل بگیرند. صاحبان موقعیت فروش باز هم باید زعفران خود را طبق استانداردها تحویل بدهند. اما با توجه به فعال بودن قراردادهای گواهی سپرده، نیازی به انجام فیزیکی این فرآیند نیست.

تسویه آتی با گواهی سپرده

خوشبختانه شما می توانید برای ایفای تعهد فروش خود، به میزان تعهد در بازار آتی، در بازار گواهی سپرده خرید کنید. بورس به صورت خودکار، گواهی سپرده را از حساب بورسی شما برداشته و به خریداران تحویل می دهد و مبلغ مربوطه را واریز می کند. در مثال نگین بهمن، اگر در آتی یک قرارداد فروخته اید باید در گواهی سپرده، تا پایان معاملات 16 بهمن، 100 گرم زعفران بخرید. اگر هم خریده اید که باید مبلغ را آماده کنید و بعد از برداشت آن، گواهی سپرده به حساب بورسی شما اضافه می شود که می توانید آن را از انبار دریافت کنید یا اینکه بفروشید.

چه نمادهایی را می توان خرید یا فروخت؟

بورس هر ماهه، اطلاعیه ای درباره فرآیند تحویل کالا در قراردادهای آتی منتشر می کند. اطلاعیه مربوط به بهمن ماه را می توانید در اینجا بخوانید. در این اطلاعیه، کلیه توضیحات بالا به صورت مبسوط آمده است. در این اطلاعیه به صراحت امده است که تسویه قرارداد آتی با گواهی سپرده ممکن است و نمادهای قابل استفاده در گواهی سپرده نیز تشریح شده است. در واقع همه نمادهای گواهی سپرده زعفران نگین مربوط به هر دو انبار زرین تربت و تعاون روستایی مشهد، قابلیت پشتیبانی از نگین آتی را دارند چرا که استاندارد تعریف شده یکی است و دارایی پایه مشابه است.

البته اگر خودتان زعفران دارید (مثلا کشاورزان) و می خواهید برای ایفای تعهد فروش در بازار آتی زعفران تحویل بدهید و علاقه ای به استفاده از گواهی سپرده ندارید، باز هم ناچارید زعفران را به انبار تحویل داده و گواهی مربوطه را دریافت کنید. جهت انجام این فرآیند (تحویل و ارزیابی و …) باید حداقل 3 روز قبل از سررسید کار را آغاز کنید تا مشمول نکول و جرایم ان نشوید.

آربیتراژ چگونه انجام می شود؟

اما برسیم به سوال دوم، آربیتراژ چیست و چگونه انجام می شود؟ آربیتراژ در ادبیات اقتصادی به استفاده افراد از تفاوت قیمت در بازارهای مختلف اطلاق می شود و یک ابزار برای تعادل بخشی به بازارهاست. مثلا وقتی گوجه فرنگی در تهران (به اندازه کافی) گرانتر از خوزستان است، افرادی انگیزه خواهند داشت که این محصول را از خوزستان که عرضه زیاد است خریداری کرده و در تهران ( که عرضه کم و تقاضا بیشتر است) بفروشند. به این ترتیب ضمن کسب منفعت، توازن عرضه و تقاضا در دو شهر نیز ایجاد می شود.

آربیتراژ بین اتی و گواهی سپرده

به همین ترتیب ممکن است به دلایلی زعفران نگین هم در دو بازار گواهی سپرده و آتی قیمت های متفاوتی داشته باشد. این تفاوت قیمت به دلایل مختلفی مثل تفاوت بازیگران در دو بخش، تفوت نوع معاملات (نقدی یا تعهدی)، فاصله تا سررسید و … ایجاد می شود. در این شرایط و با توجه به توضیحات بالا مبنی بر امکا تسویه و تحویل تعهد آتی با گواهی سپرده، می توان از این تفاوت قیمت برای کسب سود استفاده کرد. به طور معمول در کشور ما (به خاطر تورمی بودن اقتصاد) همیشه قیمت آتی بیشتر از نقدی است. لذا شما می توانید در یک روز در بازار آتی فروش انجام داده (به بیان دقیق تر تعهد فروش بدهید) و برای ایفای تعهد خود در بازار گواهی سپرده، خرید انجام دهید و تا سررسید صبر کنید. در این صورت سود مربوطه قطعی است.

جدول زیر برای دیروز محاسبات مربوط به تفاوت قیمتها و سود مربوطه را انجام داده است. این جدول بر این فرض تکمیل شده است که شما در قیمت تسویه اتی روز قبل فروش انجام داده و در در قیمت پایانی گواهی سپرده خرید انجام دهید. اگر از نوسانات بازار هم استفاده کنید این سود می تواند بسیار بیشتر شود.

دو نکته مهم:

1- در جدول فوق، تمام ترکیب های مختلف برای آربیتراژ معرفی شده است. تعداد ترکیب ها برای هر آتی وابسته به تعداد گواهی سپرده هایی است که تا سررسید امکان پشتیبانی از آتی رادارند. مثلا برای نگین بهمن سه حالت، نگین اسفند 2 حالت و هر کدام از پوشال ها نیز یک حالت میسر است.

2- سود در چند حالت محاسبه شده است. ساده که درآن مبلغ پایه مبلغ خرید در گواهی سپرده است. اما در حالت دیگر وجه تضمین در بازار آتی نیز لحاظ شده است. نهایتا سود محاسبه شده تا سررسید (آتی) جهت ایجاد قابلیت مقایسه با سایر گزینه های سرمایه گذاری به صورت معادل ماهانه و سالانه نیز محاسبه و ارائه شده است.

البته این امکان هم وجود دارد که قبل از سررسید موقعیت فروش خود در آتی را ببندید و گوهی سپرده خریداری شده را نیز بفروشید اما در این شرایط سود و زیان می تواند متفاوت با پیش بینی ها باشد.